ZN: 100 duizend werknemers komen er niet bij; maak zorg doelmatiger

De coronacrisis heeft de grenzen van de Nederlandse gezondheidszorg op momenten pijnlijk duidelijk gemaakt. Met de Tweede Kamerverkiezingen in zicht, is er volop discussie over de oplossingen voor de capaciteitsproblemen. ‘Iedereen heeft het over geld als belemmering, maar het gebrek aan personeel is eigenlijk een veel grotere factor bij capaciteitsproblemen’, zegt ZN-voorzitter Van den Berg. “Of er de komende tijd 100 duizend medewerkers in de zorg bij kunnen komen, is maar zeer de vraag. We moeten nu kijken hoe we zo doelmatig en efficiënt mogelijk kunnen omgaan met de capaciteit die we hebben, bijvoorbeeld met e-health.”

Preventie

Preventie moet daarin, wat ZN betreft, een grotere rol gaan spelen. “Het is belangrijk dat mensen niet onnodig in de zorg terechtkomen”, vervolgt Van den Berg. “Als mensen problemen ervaren, wil je ze snel op het juiste spoor zetten. Oplossingen kunnen zitten in de leefstijl, maar ook in de sociale context van mensen, of mensen bijvoorbeeld in financiële problemen zitten.”

Een grote stelselwijziging is volgens de zorgverzekeraars niet aan de orde. “Hoe lang duurt dat wel niet?”, vraagt de ZN-voorzitter. “Dat gaat niet van de ene op de andere dag, het is geen avondklokwet waar je het over hebt. Bovendien, een wet fixeert, terwijl de praktijk voortdurend in beweging is. Je moet gebruikmaken van de kracht van het systeem, ervoor zorgen dat de spelers hun taken goed kunnen uitvoeren en niet verzanden in discussies over wie de rekening moet oppakken.”

Van den Berg benadrukt dat het Nederlandse zorgstelsel in de kern goed functioneert. “We moeten ervoor waken dat we niet het kind met het badwater weggooien. Het systeem van competitie enerzijds en samenwerking anderzijds heeft ons veel goeds gebracht. De combinatie stimuleert innovatie. Wel moeten we ervoor zorgen dat we het systeem verbeteren waar dat nodig is.”

Ouderenzorg

“Neem de ouderenzorg”, vervolgt Van den Berg. “Dat is vaak complexe zorg, mensen hebben vaker meerdere chronische aandoeningen. De laatste jaren hebben we vol ingezet op het thuis blijven wonen van ouderen. Dat heeft ertoe geleid dat sommige mensen té lang thuis zijn blijven wonen, met gevolgen voor hun gezondheid. We willen ook niet dat mensen te vroeg of onnodig in het verpleeghuis komen, maar hoe kunnen we dat dan voorkomen? Dat vraagt ook iets van de maatschappij. We moeten het gesprek aan gaan over: hoe wil je oud worden?”

Tussen thuis en verpleeghuis

“Daarnaast zouden er meer tussenoplossingen moeten komen”, valt ZN-directeur Petra van Holst hem bij. “Tussen thuis en het verpleeghuis zit, sinds het afbouwen van de verzorgingshuizen, niet zo veel meer. Er zouden meer tussenvormen moeten zijn, waarbij mensen niet meer in hun oorspronkelijke huis wonen, maar wel zelfstandig kunnen blijven en kunnen blijven participeren in de samenleving. Dat is ook een stuk preventie: wat kun je doen om te voorkomen dat de gezondheidsproblemen die mensen hebben verergeren.”

Maatschappelijke context

Verergeren betekent in de ouderenzorg ook dat de geleverde zorg van de Zorgverzekeringswet naar de Wet langdurige zorg verhuist. “Onze langdurige zorg is heel kostbaar”, zegt Van Holst. “Daar kun je ook niet eindeloos geld in blijven pompen. Je moet gaan nadenken over de plek waar je deze preventieve taak het best kunt organiseren. Dat zal eerst in de maatschappelijke context zijn, in de wijken, waar ook een rol voor zorgverzekeraars is weggelegd. Als ZN willen we deze discussie aanjagen en agenderen. En daar waar zorg nodig is, zijn wij er natuurlijk om dat te regelen. Als er een toename van verpleeghuisbedden nodig is, moeten we dat organiseren en we denken ook mee aan oplossingen voor het personeelstekort.”

Nu de zorgsector tegen het plafond van zijn capaciteit aanzit, moeten zorgverzekeraars hun eigen rol breder opvatten, vindt ZN-voorzitter Van den Berg. “We zien toe op de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg, maar er komt nu een laag bovenop. Doordat je aan die bovengrens komt, moet je gaan kijken naar doelmatigheid. Daarbij zijn er zaken die je niet op nationaal niveau moet regelen, maar op lokaal of regionaal niveau. Zorgverzekeraars dragen daaraan bij door samen te werken met partijen in de regio aan preventie en bijvoorbeeld door de regiobeelden samen te stellen.”

Ruimte om te experimenteren

Andere zaken moeten wel op een landelijk niveau worden georganiseerd, stelt Van den Berg. “Kijk, op het gebied van de curatieve zorg, werkt het stelsel heel goed en is de zorg van goede kwaliteit. Als het gaat over zaken zoals preventie en de ouderenzorg, zie je knelpunten ontstaan. Op die punten moet je soepeler met het zorgstelsel omgaan. Er moet meer ruimte komen om te experimenteren met zorg die georganiseerd is rond de verzekerde en niet gehinderd door schotten tussen wetten. Ook de rekening moet je dan boven de wetten langs regelen. Dat vraagt soms om een ruimere interpretatie van betaaltitels. De bekostiging van de zorg gaat nog steeds veelal op basis van het zorggebruik van mensen die ziek zijn. Zorgaanbieders die iets aan preventie willen doen, vinden daarvoor minder makkelijk financieringsmogelijkheden. Een volgende minister van VWS moet de voorwaarden scheppen voor nieuwe experimenten op dit vlak.”

Ict-infrastructuur

Een ander thema dat om landelijke aansturing vraagt is volgens ZN de ict-infrastuur voor de gezondheidszorg. “We moeten een ict-infrastructuur opbouwen die vooral het gesprek met de patiënt kan ondersteunen. Dat betekent niet alleen beeldbellen mogelijk maken, maar ook dat de dokter de informatie van de patiënt bij de hand kan hebben op het moment dat hij met de patiënt in gesprek is. Als dat niet strak nationaal wordt aangepakt, dan wordt het heel moeilijk.”

Volg het Grote Zorgdebat op maandag 8 maart 2021 van 19.30 tot 21.00 uur. Er is gekozen voor een online bijeenkomst. Het debat is vrij te volgen voor iedereen die zich betrokken voelt bij de gezondheidszorg in Nederland. Aanmelden kan hier. Aansluitend houdt Skipr een nabespreking van het debat met prominenten uit het veld.