Door COVID-19 is de druk op schoonmaak en desinfectie in ziekenhuizen tot grote hoogte gestegen. Om de virale load in COVID 19-kritische ruimten te minimaliseren, wordt vooral chloor gebruikt als desinfectiemiddel. ‘Met chloor kun je heel veel kapot krijgen, afhankelijk van hoe sterk het is. Het is een heftig middel. Bij overmatige blootstelling is het niet zonder risico en het is ook niet goed voor je materialen. Je vloeren en meubels lopen schade op en het is niet goed voor het milieu. Daarom wil je chloor eigenlijk zo min mogelijk gebruiken’, zegt Rutger van Cruijsen, afdelingshoofd Horeca & Services van het Dijklander Ziekenhuis.
Het ziekenhuis liep regelmatig tegen een desinfectieprobleem van een bepaalde kamer op. ‘Voor die kamer moesten we elke keer een externe partij uit Friesland laten overkomen. Die mensen gingen foggen met waterstofperoxide. Een dure oplossing, en het duurde acht uur voordat een kamer weer vrij was. Nadat de kamer is gedaan moet de peroxide die nog in de lucht hangt eerst zakken. Een van onze artsen-microbiologen schreef in samenspraak met infectiepreventie een advies en stelde UVC-technologie voor.’
Geen budget
In eerste instantie hikte het Dijklander Ziekenhuis nog tegen de aanschafkosten (ongeveer 45 duizend euro) van het apparaat in kwestie aan, de Thor UVC-robot. Van Cruijsen: ‘Onze arts-microbioloog en andere specialisten in huis en ook Gom Zorg zagen de voordelen, maar we hadden er nog geen budget voor. Toen kwam corona en hebben we gezegd: we hebben die Thor heel snel nodig. We zagen beelden van Italië en wilden er klaar voor zijn. Dan moet je de goede spullen hebben om personeel en patiënten zo veilig mogelijk te kunnen helpen. We zagen de Thor als de enige goede oplossing.’
WIP-richtlijn uit 2009
Die ‘enige goede oplossing’ ontbreekt echter in het Beleid reiniging desinfectie en sterilisatie van de Werkgroep Infectie Preventie, beter bekend als de WIP-richtlijn. Die richtlijn dateert uit 2009, een periode waarin UV-ontsmetting nog lang geen gemeengoed was. ‘In 2009 liep iedereen nog met een Nokia telefoon op zak! We zijn inmiddels veel verder in de tijd. En het zijn richtlijnen, geen advies zegt de werkgroep zelf. In het Dijklander houden we ons zoveel mogelijk aan de WIP-richtlijnen, maar wij zien dat UVC-technologie werkt. Ook al is er nog niet veel onderzoek naar gedaan in Nederland, in andere landen zie je dat het juist heel veel wordt gebruikt.’
Niet alleen voor COVID-19
Desinfectie met UVC-licht is bepaald geen noviteit meer. Nieuw is het procedé wel voor de zorg. De Thor UVC-robot is een krachtige UVC-desinfectierobot die gebruik maakt van ruimtescanningtechnologie. De ruimte wordt drie keer gescand en de robot berekent zelf de kiemdodende UVC-dosis voor de ruimte die hij voor zich ziet. De robot is uitschuifbaar tot 2,25 meter en doet zijn desinfecterende werk vanaf 5 centimeter van de vloer. Door de robot te verplaatsen – de Thor is verrijdbaar – kan het effect van schaduw teniet worden gedaan. Elke kamer moet voorafgaand aan de inzet van de robot huishoudelijk worden gereinigd: de straling gaat niet door stof of vuil heen. Matrassen dienen rechtop te worden gezet. Eén sessie duurt ongeveer 20 tot 50 minuten. Afhankelijk van de grootte van de kamer en het aantal elementen wordt de tijd aangepast. De ruimte is voor 99,999 procent ontsmet en direct klaar voor gebruik. Het dodende UVC-licht rekent niet alleen af met COVID-19, maar ook met MRSA, clostridium difficile, het norovirus, acinetobacter, CRE en VRE.
Vliegende start
Drie jaar terug haalt Beerend Westerbeek de eerste robot naar Nederland. De managing director van leverancier YOUVC realiseert zich dat hij goud in handen heeft als corona uitbreekt. Maar tot nu toe is het aantal plaatsingen bij ziekenhuizen – ook sectoren zoals onderwijs zijn afnemer – op de vingers van één hand te tellen. ‘In de periode dat desinfectie gemeengoed werd, leken we een vliegende start te krijgen. Een groot aantal ziekenhuizen had interesse. Het begon echter al met de beslissing van de Europese Commissie om in een aantal landen gratis robots uit te delen in ziekenhuizen. Daar bovenop gingen alle ziekenhuizen eind maart op ‘slot’. Het was zo goed als onmogelijk een afspraak te maken. Ziekenhuizen waren compleet gefocust op de zorg rond COVID-19. Reguliere, planbare zorg werd uitgesteld. Men was aan het overleven. Een nieuwe technologie introduceren was op dat moment geen optie. Dat had ik niet zien aankomen. Juist omdat COVID-19 bijzonder goed reageert op UVC. Die situatie duurt nu al dertien maanden.’
No-touch standaard voor desinfectie
Ook hij merkt dat ziekenhuizen nog altijd veel waarde hechten aan de WIP-richtlijnen. ‘Er is sinds de eerste publicatie van die richtlijn veel veranderd. Iedereen in de branche – van infectiepreventiespecialisten tot facilitair managers – zit te wachten op vernieuwde richtlijnen. Ik had begrepen dat het SRI, het Samenwerkingsverband Richtlijnen Infectiepreventie, in het eerste kwartaal van vorig jaar met nieuwe richtlijnen zou komen. UV zou wellicht in die nieuwe richtlijn worden beschreven als de nieuwe no-touch standaard voor desinfectie. Maar het is stil gebleven, COVID-19 krijgt alle aandacht. Als er een beschreven richtlijn komt die UVC als terminale desinfectiemethodiek beschrijft, inclusief alle eisen en als het RIVM, IGJ en NVMM een standpunt innemen over UVC, dan verwacht ik dat de markt meer om UVC-technologie gaat vragen.’
Traditionele methodes
‘Dan zie je toch dat Nederland conservatiever is dan we denken’, constateert Geoffrey Nouws, branchemanager innovatie bij Gom. Hij kwam twee jaar terug in aanraking met de Thor UVC-robot en zag mogelijkheden. ‘We hebben het met veel ziekenhuizen besproken, maar het ontbreken van de techniek in de WIP-richtlijnen bleek elke keer een obstakel. Toch merk je dat er door corona weer iets gebeurt. Als schoonmaakbedrijf geloven wij erin, we voegen het toe aan onze werkorganisatie om nog meer patiëntveiligheid te creëren. Of corona nu definitief verdwijnt of muteert, er zullen altijd virussen terugkeren in zorginstellingen. Daar kun je beter op voorbereid zijn.’
Het is naar zijn mening ook een mindset. ‘We moeten in Nederland van de reactieve bestrijding naar een meer preventieve aanpak. Dit doen we met de Thor al binnen het Dijklander. Het komt ook voort uit de wijze waarop in Nederland het financieringsmodel rond de kosten van desinfecties is ingeregeld.’
Ander financieringsmodel
De financiële prikkel ontbreekt, stelt Nouws. ‘Ziekenhuizen hebben jaarlijks miljoenen euro’s aan extra kosten door infecties. Die kosten kunnen ze achteraf indienen bij de verzekeraars. Kijk naar landen als de Verenigde Staten. Daar zijn ze veel meer gebaat bij een preventieve aanpak, omdat het financieringsmodel anders is ingericht. Daar verkoopt een verzekeraar vaker ‘nee’ bij een uitbraak of bij patiënten die een wondinfectie oplopen. Daarom wordt daar heel veel preventief gedesinfecteerd met UVC.’
‘Thorren of chloren?’
Ook in het Dijklander Ziekenhuis ging de introductie niet zonder slag of stoot, weet Rutger van Cruijsen nog. ‘In het begin was er weerstand bij sommige mensen. De verpleging vroeg zich af wat dit nou weer was. Maar wat we heel erg hebben geprobeerd is om veel te communiceren over de Thor. Over de werking, over de voordelen. De specialisten van infectiepreventie sloten aan en kwamen vertellen waarom de robot zo goed is. Het grote voordeel is: één persoon kan twee kamers schoonmaken. Je zet de robot aan en je gaat zelf in de ander kamer aan de slag met chloor. Het was op een bepaald moment zo druk dat we aan de Thor niet genoeg hadden. ‘Thorren of chloren’ is zelfs een vaste uitdrukking geworden in het Dijklander.’
‘Allemaal fan geworden’
Het is hard gegaan. ‘Eerst dachten veel mensen dat het niet kon. Dat je iemand nodig hebt met een doekje en iets chemisch om een virus kapot te maken. Maar uiteindelijk zijn we toch allemaal fan geworden. Binnen een paar maanden was iedereen verliefd op het apparaat. Iedereen wil de Thor gebruiken. Desinfecteren met UVC-licht werkt en geeft een extra gevoel van veiligheid. Het is een heftig jaar geweest. Door de Thor kunnen we de virale load zo laag mogelijk houden.’
Wereldwijd meest gebruikt
‘Het is bijna een teamlid geworden’, zegt Inge van Riesen over de Thor UVC-robot, als objectleidster bij Gom Zorg verantwoordelijk voor beide Dijklander-locaties. ‘Corona is nog niet voorbij, maar de robot heeft ons wel door de ergste crisis heen geholpen. In de begintijd bleven de kamers om te desinfecteren maar komen, de hele dag door. We hebben zelfs een periode gehad dat we permanent in de ziekenhuizen waren, 24 uur per dag. De Thor UVC-robots in het Dijklander bleken een tijdlang wereldwijd zelfs de meest gebruikte robots te zijn. Nu hebben we enkel nog een calamiteitendienst in de nacht.’
Minder belasting voor medewerkers
De beide Thor-robots worden niet alleen ingezet op de cohortafdelingen. Ook op de SEH en de IC worden de apparaten preventief gebruikt. Hetzelfde geldt voor de spoelruimtes met de was van coronapatiënten, de pantry’s en de werkruimtes van de afdelingen. Afgezien van de zekerheid van een afdoende desinfectie ziet Van Riesen nog een voordeel. ‘Als je in een vierpersoonskamer vier keer schone gordijnen moet ophangen is dat een flinke belasting voor medewerkers. Dat geeft niet als het één kamer is, maar als het veel kamers achter elkaar zijn is het anders. Met de Thor UVC-robot kun je de gordijnen gewoon laten hangen. En je zet de Thor aan via de tablet en je kunt zelf de volgende kamer alweer huishoudelijk reinigen.’
Speciaal team opgeleid
Gom Zorg beschikt over een vast team van ‘Thor operators’. Van Riesen: ‘Je kunt niet iedereen ermee laten werken. Je moet weten hoe een tablet werkt, je moet de Nederlandse taal goed beheersen. En je moet ervaring opdoen. Daarom hebben we er een speciaal team voor opgeleid. Het is niet zomaar even een lamp aanzetten.’ Medewerkers krijgen zowel een theoretische als een praktische training en ontvangen na afloop een certificaat. Ook tussentijdse ‘opfriscursussen’ maken deel uit van het protocol van Gom Zorg en YOUVC. Het gehele desinfectieproces moet bovendien nauwkeurig worden geregistreerd met het oog op de borging.
Mobiel desinfectieteam
Het wachten is op een definitieve doorbraak van de revolutionaire ontsmettingstechnologie, erkent Geoffrey Nouws. ‘Je ziet interesse aan alle kanten. Het leeft, er wordt aandacht aan besteed op tv en in de media. Ook buiten de zorg is er vraag naar. Binnen Gom zijn we, naast de toepassing binnen de zorg, brede oplossingen aan het ontwikkelen. Zoals ambulante inzet via een desinfectieteam, maar ook UVC-oplossingen voor desinfectie van lucht voor de inzet binnen kantoren en leslokalen. Wat een bredere uitrol zou stimuleren is de erkenning door autoriteiten zoals het RIVM. Ik weet zeker dat dan de laatste hobbels wegvallen en de investeringsbereidheid toeneemt.’
Dat realiseert ook Beerend Westerbeek zich. ‘Overal wordt er al mee gewerkt, in Amerika, in Europa. Waarom hier nog niet op grotere schaal? Ik snap wel dat corona roet in het eten heeft gegooid voor de vernieuwde richtlijnen. Maar de zorg zit er nú op te wachten, de markt wordt overspoeld met UVC-aanbieders. Sommige ziekenhuizen durven het nog niet aan, veel professionals zijn nog terughoudend. Die willen eerst de goedkeuring van de beroepsverenigingen zien. Het zou daarom fijn zijn als een instituut als het RIVM zegt: die UVC-technologie is prima, en daar heldere criteria aan zou verbinden.’
Ga voor meer informatie naar de website van Gom Zorg
