Marc van Manen is afdelingshoofd van het Cathlab St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en Laura Koot is consultant bij Medtronic Integrated Health Solutions (IHS). Medtronic is een partner waar het ziekenhuis al jaren mee samenwerkt. Medtronic voelt zich als grote partner in de zorg wereldwijd, verantwoordelijk om bij te dragen aan de duurzaamheidstransitie in de zorg. Daartoe verduurzaamt Medtronic de eigen producten en processen. Ook werkt Medtronic nauw met ziekenhuizen samen om ook daar de transitie te versnellen.
Het St. Antonius Ziekenhuis startte in 2022 met het programma Duurzaam Antonius en het Hartcentrum was een van de eersten die aan de slag ging. Samen met Medtronic werd een projectgroep ingericht. “Er werden drie vragen gesteld”, legt Laura Koot uit. “Wat is onze voetafdruk? Hoe kunnen we onze voetafdruk verkleinen? En hoe borgen we duurzaamheid in de organisatie?”
“Om de voetafdruk te verkleinen, ontwikkelden we een aanpak om binnen en buiten het ziekenhuis best practices op te halen, een duurzaamheidsroadmap te creëren en manieren te ontwerpen om duurzaamheid structureel te kunnen monitoren en meten, legt Marc van Manen uit.
Bananen en spijkerbroeken
Maar eerst die huidige voetafdruk. Zoiets is nog best abstract. De deelnemers van de sessie van St. Antonius en Medtronic worden daarom gevraagd om spelenderwijs na te denken over de voetafdruk (in kilogram CO2 equivalent[1] uitstoot) van een banaan, een spijkerbroek, een ziekenhuisbed én die van het St. Antonius Hartcentrum op jaarbasis. Die laatste is ongeveer 1.300 ton CO2e, wat gelijk staat aan 215.000 spijkerbroeken of meer dan 16 miljoen bananen! Die totale voetafdruk van 1.300 ton is een schatting, gebaseerd op een beperkt aantal parameters, legt Laura Koot uit. “Dat was een bewuste keuze.” Je kunt wel blijven doorrekenen en inschatten, maar dat moet je niet verlammen om in actie te komen, vult Marc van Manen aan. “We hebben gekeken naar energieverbruik, reisbewegingen en afval.” De conclusies? Energieverbruik heeft veruit het grootste aandeel (845 ton), reisbewegingen ongeveer de helft daarvan en afval in het Cathlab is maar heel weinig (39 ton). “Dat laatste verbaasde ons wel”, zegt Marc van Manen.
Quick wins
Vervolgens is gekeken waar de quick wins lagen. Laura Koot: “Die zaten ondermeer in het veranderen van standaardprocedurepakketten. In deze pakketten die het Hartcentrum gebruikte zaten afdekdoeken die altijd meteen werden weggegooid. We hebben de leverancier gevraagd of ze dat aan wilden passen.” Andere winsten zaten in het aanpassen van standaard werkroutines. Zo werd het gebruik van alle echo-apparatuur op de hartfunctieafdeling met een uur per apparaat per dag teruggebracht. Dit leidde tot een reductie in het energieverbruik én tientallen kilo’s minder CO2 uitstoot. “Veel van deze projecten laten direct resultaat zien, zo krijgen de medewerkers een positief gevoel bij duurzaamheid en het zorgt ervoor dat medewerkers betrokken blijven bij duurzaamheidsinitiatieven”, geeft Marc van Manen aan. Tijdens sessies met medewerkers komen nog talloze ideeën en besparingstips naar voren, zoals de lampen uitdoen tijdens de rusttijd in de middag op de verpleegafdeling en het recyclen van polypropyleen op het Cath Lab.
Projectenkalender
“Op basis van de geschatte impact en de haalbaarheid van verschillende activiteiten hebben we een projectenkalender opgesteld voor het komende jaar”, zegt Laura Koot. “Daaruit bleek dat we een CO2-reductie van 8,5 procent kunnen realiseren in 2023 op de totale voetafdruk van het Hartcentrum.” Vanuit de projectgroep is een Green Team gevormd. Marc van Manen: “Daarnaast hebben we een duurzaamheidsdashboard ontwikkeld, die wordt bijgehouden door een teamhoofd en bij iedere meeting van het Green Team besproken. Zo hebben we ook een governancesysteem op KPI’s ingericht.” Meten is weten, tenslotte, en getallen helpen ook voor de motivatie. Maar eigenlijk draait het erom dat je gewoon goed kijkt naar al je handelingen, vindt Laura Koot. “Welke zijn onzinnig? Welke zijn verspillend? Welke kosten veel tijd?”
Samen
Medtronic, een van de grootste leveranciers van medische apparatuur, heeft een meerjarig partnerschap met het St. Antonius Hartcentrum. Samen schetsen ze enkele snelle successen in het Hartcentrum. De sleutel daarvoor ligt in betrokkenheid bij de hele organisatie. Van raad van bestuur, maar vooral ook op de werkvloer. Daar zijn inmiddels dertien green teams actief. Het motto is ‘gewoon doen’ en de les is om klein te beginnen en dan stap voor stap uit te breiden. Van awareness naar actie lijkt op die manier goed te lukken in het ziekenhuis. “Maar we zijn er nog lang niet”, concludeert Marc van Manen. “De volgende stappen zetten we samen met zoveel mogelijk anderen, zowel binnen als buiten ons ziekenhuis. Alleen samen kun je impact maken.”
1 CO2-equivalenten zijn een maatstaf die de totale klimaatimpact van verschillende broeikasgassen in termen van CO2 vergelijkt
