Op dit moment hebben Nederlandse patiënten minder kans om de best mogelijke behandeling voor hun ziekte te krijgen in vergelijking met patiënten in andere Europese landen. Uit verschillende analyses van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen2, van de Europese brancheorganisatie EFPIA3 en van het Zorginstituut zelf1 blijkt keer op keer dat Nederlandse patiënten gemiddeld bijna twee jaar moeten wachten op innovatieve behandelingen. Nederland zakt daardoor steeds verder weg ten opzichte van andere Europese landen.
Dit stuk is een oproep: kunnen we, net als in veel andere Europese landen, patiënten direct toegang geven tot nieuwe medicijnen? Ons inziens kan dat met behulp van een overbruggingsvergoeding, zodra het Europees Medicijn Agentschap (EMA) het medicijn heeft toegelaten. Natuurlijk vindt parallel daaraan een traject plaats van kostenbaten-analyse en onderhandeling, zodat de maatschappelijk verantwoorde prijs geborgd blijft. Overbruggingsvergoeding leidt tot duizenden gewonnen levensjaren in goede kwaliteit.1 Directe toegang betekent immers gezondheidswinst vanaf dag 1.
Helaas zie ik momenteel eerder een verslechtering dan een verbetering als het gaat om de tijd tot vergoeding van medicijnen. Ondanks de intensivering van de discussie hierover in Nederland. Daarom richt ik mij met name tot de politieke partijen, die na 22 november de toekomst van zorg moeten vormgeven.
Dossiers worden complexer; Sluis nóg langer
De reden van de vertraging is de Sluis: een trechter waar medicijnen in terecht komen wanneer de voorspelde totale kosten boven een bepaalde grens uitkomen. Tussen 2015 en 2020 is de gemiddelde doorlooptijd van een geneesmiddel in de Sluis al meer dan verdubbeld.1 2 3 Sindsdien zijn de criteria strenger geworden en gaan nóg meer medicijnen de Sluisprocedure in. Een gigantische taakverzwaring voor het Zorginstituut, dat verantwoordelijk is voor de kostenbaten-analyse, en voor het ministerie van Volksgezondheid, dat verantwoordelijk is voor de onderhandeling over een prijsafspraak. De dossiers worden bovendien steeds complexer: medicijnen worden specifieker en persoonlijker en de patiëntpopulaties kleiner.
Dan kunt u zeggen: verlaag gewoon die prijzen, dan praten we nergens meer over. Maar dat is geen oplossing. Dit is geen pleidooi tegen de Sluis. Wij wíllen juist dat de toegevoegde waarde van medicijnen onafhankelijk beoordeeld wordt en wij wíllen dat het Zorginstituut een prijsonderbouwing maakt. Dat waarborgt namelijk de effectieve besteding van zorggeld en op langere termijn duurzaam betaalbare, duurzaam beschikbare zorg in Nederland. Door de beoordeling van het Zorginstituut weten we wat de toegevoegde waarde is van medicijnen – iets dat we van meer dan 90 procent van de zorgkosten niet weten, omdat dit soort kostenbaten-analyses alleen gedaan wordt bij farmaceutische zorg. Ook weten we door de Sluis zeker dat medicijnen een maatschappelijk aanvaardbare prijs hebben.
Crowd-funding in een welvarend land als het onze?
Het grote probleem van de Sluis is de tijd die kostenbaten-analyses en onderhandelingen kosten. En helaas trekken patiënten hierin aan het kortste eind. Verloren levenskwaliteit en -jaren worden nu gezien als een noodzakelijk kwaad om economische winst te waarborgen. En dat is niet hypothetisch; naasten voelen zich steeds vaker genoodzaakt tot crowd fundings-acties om behandeltrajecten in het buitenland te kunnen starten. Dat is niet uit te leggen in een welvarend land als het onze.
Samen de mitsen en maren oplossen, maar niet langer ten koste van tijd van leven
Het is goed mogelijk om al vóór het eindoordeel van EMA een afweging te maken over de verwachte meerwaarde van een medicijn en de onvervulde medische noodzaak voor patiënten. Ook hier kunnen we het voorbeeld van andere Europese landen volgen; een goede samenwerking van de overheid met medisch specialisten, (ziekenhuis)apothekers, vertegenwoordigers van zorgverzekeraars en patiënten-vertegenwoordigers is van groot belang. Ook afspraken over financiën, onderhandeltermijnen en zelfs over een no deal zijn te maken. Net als over de grens.
Ik doe hier een oproep om nieuwe bruggen te slaan. Om de Sluis slimmer, beter en eerlijker te maken, zodat patiënten met een hoge onvervulde medische nood direct profijt hebben van medische innovatie. Het is tijd voor betere kansen voor patiënten. Gezondheidswinst vanaf dag 1.
Martijn Bax,
Algemeen directeur, AstraZeneca Nederland
1 Eindrapport- Effecten van de Sluis, Equalis (2023)
2 https://www.vereniginginnovatievegeneesmiddelen.nl/actueel/de-medicijnsluis-hoe-nu-verder
3 https://www.efpia.eu/media/s4qf1eqo/efpia_patient_wait_indicator_final_report.pdf
