Iedereen wil menswaardig oud worden, maar wat betekent dat? En kan dat wel in een tijd van bezuinigingen in de zorgsector? Triodos Bank financiert ondernemers in de zorg die op hun eigen wijze laten zien dat het wel degelijk kan.
“Mensgericht ondernemen heeft niets met geld te maken. Het gaat erom of ondernemers voor levenskwaliteit gaan.” Dat zegt Nelleke van Olst, relatiemanager Zorg en welzijn bij de bank.
Zelf bepalen hoe je laatste levensfase eruitziet. Dat was voor zorgondernemers Tom en Judith Veldt de beweegreden om een zorgvilla te bouwen. Eind 2014 openden ze de deuren van Van Hollant Craenenbroeck, een zorginstelling met 29 zorgappartementen in Heiloo. “Onze bewoners hebben een ondernemend leven gehad, ze zijn gewend om zelf aan de knoppen te draaien. Dat hoeft niet te veranderen op het moment dat ze in een zorginstelling komen wonen.”
Zelfregie is het sleutelbegrip bij Van Hollant. “Bewoners zijn misschien afhankelijk van zorg, maar ze bepalen verder zelf hoe hun dagen eruit zien,” licht Judith toe. Dat gaat over dagelijkse beslissingen, zoals hoe laat je opstaat en wat je eet. Maar ook over wanneer je bezoek ontvangt en met wie je samenleeft. In de zorgvilla kunnen echtparen samen oud worden. Tom: “Wij hebben geen verschillende afdelingen waar andere zorg aangeboden wordt. Zorg- en dienstverlening worden om de bewoners heen georganiseerd.”
Bij Van Hollant wordt de zorg op de werkvloer georganiseerd. Het is geen gelaagde organisatie: de taken naast de primaire zorgtaken worden door het zorgpersoneel zelf opgepakt. Hierdoor krijgen werknemers andere verantwoordelijkheden, maar ook de ruimte om keuzes te maken en samen beslissingen te nemen. De bereidheid van het personeel om verantwoordelijkheid te nemen en hun betrokkenheid slaan over op de bewoners. Ze dragen een steentje bij aan de inrichting, zoeken elkaar op in het ziekenhuis of zetten hun expertise in bij het aanleggen van de tuin.
“Zorg is vaak heel zorggericht,” legt Van Olst uit. “Maar het gaat ook om het welzijn van mensen, hun waardigheid. Dagelijks en persoonlijk contact tussen bewoners en zorgverleners; even een praatje maken en je hoofd om de deur steken om te vragen hoe het gaat.” Deze persoonlijke aandacht ziet Van Olst terug in de verschillende soorten ouderenzorgorganisaties die Triodos Bank financiert.
“Wanneer je menswaardige zorg waar wilt maken, is kleinschaligheid belangrijk. Kleinschalige zorg is zowel mogelijk in reguliere zorgorganisaties, als in de kleinere particuliere huizen. Als je maar kleine woongroepen creëert,” zegt Van Olst. “Met voldoende en adequaat geschoold personeel, want lief zijn is niet voldoende. Wij willen graag dat mensen die 24-uurszorg nodig hebben, hun leven kunnen uitleven zoals ze geleefd hebben. Met respect en empathie. Het is belangrijk dat ouderen niet het gevoel krijgen weggestopt te worden, maar op een plek wonen waar ze zelf nog dingen kunnen doen.”
Innovatie
Op dit moment is vergrijzing een belangrijk thema in de ouderenzorg. Waar Nederland in 2014 nog 2,9 miljoen 65-plussers telde, zullen er in 2040 4,7 miljoen mensen boven de 65 zijn. Er zijn mooie initiatieven als Van Hollant Craenenbroeck, maar is er straks menswaardige zorg voor iedereen? Bijzonder Hoogleraar ouderenzorg Katrien Luijkx denkt dat er meer mogelijk is op dit gebied. Ze heeft de komende jaren een leerstoel aan Tilburg University met de opdracht onderzoek te doen naar mensgerichte ouderenzorg. “Bezuinigingen in de zorg brengen spanningen met zich mee. Maar het zorgt ook voor innovatie. Er staan partijen op die de zorg op een andere manier willen inrichten.”
Individu
Luijkx: “Ik ben ervan overtuigd dat zorgverleners met de best mogelijke intentie zorg verlenen, maar tegenwoordig is de zorg wel erg gebureaucratiseerd. Daardoor is de aandacht voor het individu verdwenen. Laat zorgverleners meer ruimte pakken zodat er ook aandacht is voor de persoon. Zorg er als zorginstelling voor dat de zorgverlener het vertrouwen krijgt van het bestuur om haar taak naar eigen inzicht in te vullen zodat zij niet continu aan het haasten is om alle taken af te vinken. Dat is lastig omdat het door moet dringen tot alle vezels van een organisatie. Van de bestuurder tot de schoonmaker, iedereen moet vanuit mensgerichtheid werken.” Een keurmerk als Planetree kan een organisatie daarbij helpen, geeft Luijkx aan. Deze organisatie creeerde een label om zorgverleners te erkennen die mensgerichte zorg omarmen en dit op uitgebreide schaal implementeren. Naast het verbeteren van de klantervaring, richten mensgerichte zorgorganisaties zich op het ondersteunen van de professionele en persoonlijke ambities van hun medewerkers. WVO Zorg is een voorbeeld van een zorgonderneming in de portefeuille van Triodos Bank die werkt met deze filosofie.
Kleinschalig
Henk Westerink, directeur van zorgcentrum Horizon in het Noord-Hollandse Broek op Langedijk is een van de vele ondernemers in de zorg die in zijn verpleeghuis te maken heeft met grote veranderingen en bezuinigingen. Het zorgcentrum heeft 40 plaatsen voor ouderen met dementie. Hoe behoudt Westerink de menselijke maat in zijn zorgcentrum? “De sfeer is bij ons heel belangrijk,” geeft hij aan. “De stijl, cultuur, de manier van omgaan met de ander. We zorgen ervoor dat bewoners zoveel mogelijk een dagritme hebben. Dat zit ‘m in kleine dingen. Bijvoorbeeld de installatie van felle daglichtlampen waar ouderen baat bij hebben. Of gezamenlijk de krant lezen. Horizon is erg kleinschalig. De groep bestaat uit niet meer dan zeven bewoners. De begeleider van de groep is de verzorger, activiteitenbegeleider en huishoudelijke hulp ineen. We noemen ons bewust zorgcentrum en geen verpleeghuis. Want daar willen we niet de focus op leggen. We bieden de bewoners een totaalpakket aan. De kern van het werk is met mensen bezig zijn.”
Innovatief hoef je daarvoor niet te zijn, geeft de ondernemer toe. “Je moet alleen een beetje slim zijn.” Een zorgplan is in zijn ogen niet slecht, het is een basis voor de zorg die je levert. “Als ondernemer moet je een goed product afleveren, zo zie ik het. Aandacht geven kost geen tijd. Het gaat erom dat je tijdens de handeling een praatje maakt. Een bepaalde bejegening toepassen die de zorg net wat anders maakt.” Dit effect creëer je volgens hem niet vanzelf. “We blijven dit herhalen in ontwikkelingsgesprekken met personeel. Hoe pak je dit nu precies aan? Scholing is daarbij erg belangrijk. Zorg met een menselijke maat, dat moet je integraal aanpakken.”
De individuele mens in de ouderenzorg, daar zou het om moeten gaan. Oud worden zoals we hebben geleefd, noemt Luijkx dit. “Ieder mens is afhankelijk van zijn omgeving, daar hoef je niet kwetsbaar voor te zijn. Benadruk niet de verschillen tegenover iemand die zorg nodig heeft, maar toon interesse in de mens erachter. Door dit besef wordt de zorg volwaardiger.”
Triodos Bank financiert Van Hollant Craenenbroeck, Horizon en andere duurzame ondernemers op het gebied van zorg en welzijn. Wilt u weten welke ondernemers dat zijn? Kijk dan op www.triodos.nl/zorg
Fotografie: Pieter van den Boogert / Van Hollant Craenenbroeck
Tekst: Joset van der Hoeven
