De media trekken alle registers open en de alarmbellen rinkelen. Zorgaanbieders komen handen tekort en professionals worden schaars. Het aantal ouderen groeit harder dan de aanwas van vakkrachten.
Niet bepaald gunstige vooruitzichten, zelfs niet nu het ministerie van VWS met honderden miljoenen over de brug komt voor extra personeel. Met geld alleen kom je er niet. Met een andere invalshoek wel. Vergeet de gebaande paden. Door het gangbare denken te doorbreken kun je een complex vraagstuk vanuit een nieuw licht bezien en nuanceren.
Roy Smeets, Arnold van Burg en Vivianne Zeestraten zijn business consultants bij Assist, Maurice Koeken beleidsmedewerker. Zij discussiëren out of the box en wisselen ideeën uit. “Ga uit van de cliënt en richt processen anders in. Dan is personeelsschaarste een relatief begrip.”
Denk vanuit de cliënt, niet vanuit de organisatie
Het lijkt bijna wel een open deur. Maar ook die moet je op zijn tijd intrappen. Dat kan heel eenvoudig: voeg de daad bij het woord. Denk vanuit de cliënt en niet vanuit de organisatie. Door je manier van werken om te keren kun je veel bereiken.
Vivianne Zeestraten: “Begin bij het begin. Leef je in en ga na wat een cliënt écht nodig heeft. Is dat alleen hulp bij het wassen en aankleden? Of ook ondersteuning bij poetsen, koken en boodschappen doen? Breng de vraag in kaart. Niet iedereen heeft behoefte aan een totaalpakket. Bovendien: denk goed na wie je verantwoordelijk maakt voor welke taken. Zo dient een verpleegkundige niet te zijn belast met welzijnstaken. Daar is een andere zorgverlener of het sociale netwerk van de cliënt veel beter in. Dat heet functiedifferentiatie.
Voordeel? Met een, twee of drie zorgverleners kun je gericht ondersteunen. Cliënten krijgen de juiste zorg en ondersteuning op de juiste plaats door de juiste persoon. En zorgverleners doen het werk dat hen het beste ligt. Door werkzaamheden beter te spreiden haal je de druk van de ketel. Dat werkt efficiënter en de kwaliteit van de zorg wordt er alleen maar beter op.”
Preventie begint achter de voordeur
Voorkomen is beter dan genezen en sturen op preventie loont. Zeker bij ouderen. Roy Smeets: “Wijkteams doen hierbij goed werk. Zij komen bij mensen thuis en signaleren vanuit verschillende disciplines. Daardoor ken je niet alleen de mensen maar ook hun context, hun omgeving. Dat geeft een voorsprong. Je kunt anticiperen in plaats van reageren. Door zorg en ondersteuning te bieden voordat zich problemen voordoen, help je mensen. Zij blijven langer gezond en langer zelfredzaam. Ook dat is omgekeerd denken.
Er is nog een ander punt. De cliënt is er niet voor de zorg, maar de zorg is er voor de cliënt. Dan kom je bij de vraag: wat wil de cliënt zelf? Stel dat je een versleten heup hebt. Voor een medisch specialist ligt het voor de hand om te opereren. Een medisch automatisme. Maar lang niet iedereen heeft zin om onder het mes te gaan als er ook alternatieven zijn. Wat voeg je daadwerkelijk toe aan de kwaliteit van leven? Een jaar lang revalideren is immers niet door iedereen op te brengen. Naast de nieuwe heup zijn er bijvoorbeeld pijnbestrijding en technische hulpmiddelen om ongemak te compenseren. De thuiszorg doet de rest. Cliënten willen het liefst de regie over hun eigen leven behouden en zelf keuzes maken. Geef voorlichting. Niet iedere diagnose hoeft een ingrijpend vervolg te krijgen. Ook dat is preventie.”
Een netwerk dat werkt
Door de vergrijzing neemt de druk op de zorg toe. De zorgvraag wordt zwaarder. Maar dat los je niet op door het aantal professionals te verdubbelen. Wel door de zorg anders in te richten. De verschuiving van ziekenhuiszorg naar de wijk is jaren geleden al ingezet.
Arnold van Burg: “Ouderen die langer thuis blijven wonen krijgen te maken met een complexe problematiek. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van geriatrie en oncologie. Daarvoor heb je meer gespecialiseerde zorg nodig. Vooral hier zul je extra mankracht nodig hebben en meer expertise.
Mantelzorg en thuiszorg zijn natuurlijke bondgenoten van senioren. Maar ook hier heb je een andere organisatie nodig. Mantelzorgers worden ouder en ouder en hebben op den duur zelf hulp nodig. Er is weinig nieuwe aanwas. Een serieus probleem.
Tegen deze achtergrond zie je opmerkelijke initiatieven in de straat en in de buurt. Ouderen en jongeren organiseren (deels) zelf hun zorg door nieuwe bondgenootschappen in het leven te roepen. Ze gaan door onder namen als nabuurschap, corporaties en gilde-denken. Vanuit het netwerk laten zij boodschappen bezorgen, de bakker aan huis komen of een gezamenlijke maaltijd koken. Deze vorm van zelfzorg is bovendien een ideale bondgenoot tegen eenzaamheid.”
Big data helpt een handje
Is het science? Of is het fiction? Hoe je het ook wendt of keert, robotica is een levenskrachtige realiteit in de thuiszorg. Aanvankelijk waren er reserves. Maar die terughoudendheid heeft inmiddels plaatsgemaakt voor enthousiasme. Een doorbraak is aanstaande.
Arnold van Burg: “Een robot kan natuurlijk nooit een zorgverlener vervangen. Maar ze kunnen elkaar wel versterken. Het is en en. Cliënten krijgen meer aandacht en betere zorg, terwijl de zorgverlener wordt ontlast.
Met de inzet van techniek creëer je extra armslag en comfort. Dat is bijvoorbeeld handig bij het innemen van pillen. Of bij het preventief meten en analyseren van gezondheidsdata. Denk aan de bloeddruk en de hartslag. Je krijg direct terugkoppeling. Ook als cliënten van hun dagelijkse routine afwijken, ontvang je een melding. Opa ligt nog in bed. Zou er iets aan de hand zijn? Eén melding van een dergelijk realtime volgsysteem en je staat op scherp.”
Ontpieken van thuiszorg
Tussen half acht en half elf is het spitsuur in de thuiszorg. Doordat overal alles tegelijk gedaan moet worden, ontstaan er pieken. Zorgverleners trekken alle registers open en lopen spitsroeden.
Maurice Koeken: “Cliënten hebben hulp nodig bij het opstaan, wassen en aankleden. Alle hens aan dek legt een enorme druk bij de zorgverleners. En ook de zorgvragers zijn niet gelukkig. Vaak willen ze niet op dat tijdstip geholpen worden of schikt het gewoon niet. Dat geeft wrijving.
Hoe je dit oplost? Splits het werk op en verdeel de zorg over de dag. Laat cliënten zelf bepalen wanneer zij bijvoorbeeld willen douchen. Het is onzin dat zij dit standaard tussen 8 en 10 uur in de ochtend willen. Ontpieken zorgt voor rust in de dag. Dat geeft de zorgverlener lucht én de cliënt. Zoiets heeft een positieve wisselwerking.”
Vivianne Zeestraten vult aan: “Pakketbezorgers hebben het al slim voor elkaar. Daar kun je aangeven wanneer en hoe laat je een bestelling wilt ontvangen. Waarom niet bij de thuiszorg? Cliënten zijn mondig, kritisch en veeleisend. Opgelegde tijden zijn straks geen optie meer.”
Roy Smeets ziet ongekende mogelijkheden in een online platform. “Denk aan een marktplaats voor de thuiszorg. Daar heb je vraag en aanbod overzichtelijk bijeen. Een soort Airbnb, maar dan voor de thuiszorg. Cliënten en zorgverleners kunnen dan zelf afspraken maken. Ideaal om de ochtendspits te ontpieken.”
Een nieuw hoofdstuk
Een ander verhaal over personeelsschaarste in de thuiszorg geeft richtingen aan voor oplossingen. Het heeft een open einde en iedere zorgaanbieder of -professional mag daaraan meeschrijven. Heb je ideeën of wil je van gedachten wisselen? Wij vernemen het graag: info@assistzorg.nl
