Te krappe arbeidsmarkt in de zorg: aan welke knoppen kun je draaien?

Sanneke Schepman is manager bij Actie Leer Netwerk en onderzoeker en docent bij de Master Innovatie zorg en welzijn van Hogeschool Utrecht. Actie Leer Netwerk pleit voor een transitie van werken in de zorg, ‘verzamelt’ koplopers in het veld en helpt die versterken. “Dat doen we door het vertellen van hun verhalen. Die zijn onder andere te vinden op www.actieleerwerk.nl”, zegt Sanneke Schepman. “Maar het blijft niet bij vertellen. We moeten ook tellen om die verhalen hard te maken.” Daarbij maakt Actie Leer netwerk onder andere gebruik van arbeidsmarktdata die pensioenfonds PFZW via een HR-dataportal HR-dataportaal – Werkgevers | PFZW ter beschikking stelt, zo legt Bas Gortworst uit, senior HR Consultant bij PFZW Datadiensten. Dat gebeurt onder meer via een portaal waar werkgevers gebruik van kunnen maken om hun eigen organisatie te benchmarken – gratis of via een abonnement. “Met data kun je inzichten krijgen in de kansen of knelpunten van je organisatie”, aldus Gortworst. “Dan hoef je je niet meer te baseren op aannames of onderbuikgevoel.” De data helpen niet alleen bij benchmarken en monitoren, maar maken ook voorspelmodellen mogelijk.

Next practises

Als voorbeeld laten Schepman en Gortworst een ggz-instelling zien waar in de data van PFZW nauwelijks personeelsverloop te zien is: een ‘koploper’ als het gaat om uitstroom. “Dan gaan wij kijken naar het verhaal erachter. We toetsen dat in gesprekken”, legt Schepman uit. Idem dito bij een vvt-organisatie. Daar bleek duale aansturing in de wijkverpleging het verloop gunstig te beïnvloeden. “Met dit soort voorbeelden kunnen we de boer op, bijvoorbeeld om ze op koplopersbijeenkomsten in beeld te brengen en hun verhaal verder te brengen.” Zo worden goede voorbeelden voor anderen ‘next practises’, vult Bas Gortworst aan. Al kun je deze goede voorbeelden nooit copy-paste overnemen. Inmiddels heeft Actie Leer Netwerk zo’n veertig koplopers in haar bestand, de meeste met data geïllustreerd en onderbouwd. Voortdurend komen nieuwe koplopers in beeld.

Inzetbaarheid en zelfleiderschap

Een van de sleutels om inzetbaarheid te verhogen ligt in zelfleiderschap, legt Pauline van Dorssen uit. Zij is Bijzonder Lector Regie op Inzetbaarheid aan Zuyd Hogeschool en senior Consultant Duurzame Inzetbaarheid bij Loyalis. Zij doet haar werk vanuit haar achtergrond als Arbeids- en Organisatiepsycholoog. “Maar ik ben mijn loopbaan begonnen als verpleegkundige en zo voel ik me ook nog steeds”, aldus Van Dorssen. Zelf sturen op inzetbaarheid brengt verschillende dilemma’s met zich mee, toont Joost Rijnja, Relatiemanager Sociale Partners bij Loyalis. “Dat veld proberen we te ordenen om tot oplossingen te komen. Dit doen we in goed overleg met de sector vanuit onze rol als aanbieder van inkomensaanvulling bij arbeidsongeschiktheid in de zorg. En door te investeren in wetenschappelijk onderzoek dat de zorg vooruit helpt.” Pauline van Dorssen laat zien dat er voor mensen een continuüm is tussen intrinsieke motivatie en extrinsieke motivatie – grofweg gezegd: tussen ‘willen’ en ‘moeten’ – die het werkplezier bepaalt. “Zelfleiderschap helpt om er zelf voor te zorgen dat je op die schaal schuift naar meer intrinsieke motivatie”, aldus de lector. “Mensen worden daardoor vitaler, proactiever en creatiever.”

Dilemma’s

Maar is zelfleiderschap wel altijd mogelijk als het werk juist bestaat uit zorgen voor andere mensen? Wat als de werkdruk erg hoog is en het gevoel ontstaat dat je geen controle meer hebt op het werk? En wat als het systeem of de organisatie geen ruimte biedt voor zelfleiderschap? Of als mensen niet zoveel autonomie willen? Kun je ze verplichten tot autonomie? Die dilemma’s pellen Pauline van Dorssen en Joost Rijnja in het webinar één voor één af.

Mensen hoeven het niet helemaal zelf te doen, zo blijkt. Vaak moet je met elkaar kijken wat mogelijk is. Als voorbeeld geeft Van Dorssen een project dat ook koploper is geweest bij het Actie Leer Netwerk binnen een VVT-organisatie. Daar werd gekozen voor een integrale aanpak om met zelfleiderschap aan de gang te gaan: zowel individueel als in teams én met betrokkenheid van managers en HR werd gekeken naar stressbronnen en energiebronnen – en konden mensen daar grip op krijgen.

Lef

“Eigenlijk zou ook op elke zorgopleiding geleerd moeten worden dat iemand zélf invloed heeft, maar ook dat mensen samen kunnen zorgen voor meer werkplezier”, vindt de lector. Zelfleiderschap is cruciaal, maar men moet er wel lef voor hebben. Soms lopen mensen tegen grenzen aan en als iemand de eigen grenzen niet durft aan te geven, lopen ze vast. “Dus let op jezelf en let op de ander”, concludeert Pauline Van Dorssen. Er is geen kant en klare oplossing voor de arbeidsmarktkrapte, maar je kunt wel kijken naar hoe (zelf-)leiderschap bijdraagt aan het krijgen van grip op de inzetbaarheid.