De Vereniging van Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) is de branchevereniging van innovatieve farmabedrijven in Nederland. Maar tijdens de dialoog, afgelopen 12 oktober, vatte men het begrip ‘medicijn’ ruim op. Een geneesmiddel is immers niet altijd het antwoord op een bepaalde aandoening; soms is bijvoorbeeld preventie, therapie of een operatie de beste remedie. Dat geldt ook voor kanker, obesitas en Alzheimer, waar veel Nederlanders vroeg of laat mee te maken krijgen. Pasklare medicijnen zijn er niet altijd, en het is de vraag of die er komen.
Wendy Maas, policy lead van geneesmiddelenfabrikant Roche, toonde zich in ieder geval, net als veel andere deelnemers, een groot voorstander van vroegdiagnostiek en preventieve screening. Ook als er (nog) geen behandelingsperspectief is. “Het geeft informatie die altijd nuttig kan zijn. Ik heb zelf bijvoorbeeld iemand met dementie in de familie, en ik had het heel fijn gevonden als we eerder hadden geweten wat er bij haar speelde. Met name omdat zij dan zelf bepaalde beslissingen had kunnen nemen, op het moment dat zij daar nog toe in staat was.”
Handen tekort
Natuurlijk wordt de bestrijding van kanker, obesitas en Alzheimer ook geraakt door de algemene problemen van de zorg, die inmiddels brede bekendheid genieten. Kort samengevat: we worden ouder, en hebben (dus) steeds meer zorg nodig. Tegelijkertijd neemt het aantal jonge mensen dat in de zorg wil werken nog steeds af. Als we niets doen, is de zorg straks niet alleen onbetaalbaar, maar zullen we ook handen tekortkomen om goede zorg voor iedereen te garanderen.
In het licht daarvan moesten we volgens keynote speaker Jan Kremer, hoogleraar patiëntgerichte innovatie en lid van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, niet de fout maken om alle zorgproblemen met méér zorg te willen oplossen. Soms zullen we, zei Kremer, de ‘tragiek van het leven’ moeten accepteren. Ook als het gaat om de aanpak van de drie zogenaamde volksziekten – kanker, obesitas en Alzheimer, waar de huidige regering op inzet.
Weerbarstige werkelijkheid
De dreigende onhoudbaarheid van het zorgstelsel vormde ook de grondtoon voor het plenaire deel. Bij de paneldiscussie over Alzheimer schetste Marco Blom van Alzheimer Nederland het beeld: er zijn nu naar schatting 300.000 mensen in Nederland met Alzheimer (van wie 100.000 nog niet gediagnosticeerd), en dat aantal zal door de aanhoudende vergrijzing gaan verdubbelen. Blom stipte ook de kloof aan tussen wetenschap en klinische praktijk. We weten al heel veel over Alzheimer, maar als je die kennis wilt implementeren, kom je in een weerbarstige werkelijkheid.
Daarmee kwam de discussie op het terrein van Wendy Maas van Roche, die als policy lead de brug moet slaan van wetenschap naar patiënt. “Wij als Roche staan voor de beleidsmatige uitdaging om wat er wetenschappelijk wordt ontwikkeld of bedacht naar de samenleving en de patiënt te brengen,” zei Maas. “De wetenschap loopt vaak voor, maar het probleem is dat die kennis in de praktijk niet altijd aansluit bij een geneesmiddel of een ander soort innovatie. Als we alles zouden kunnen implementeren binnen de zorg wat we al weten, zouden we een enorme sprong maken. Dat geldt ook voor Alzheimer.”
In het kader van vroege screening bij Alzheimer poneerde Blom een prikkelende stelling: ‘Het zou goed zijn als elke Nederlander rond het zestigste jaar desgewenst een hersenscan krijgt.’ Maas had haar twijfels over de methode, maar onderschreef het belang van vroegdiagnose. “Maar ik denk wel dat vroege screening bij Alzheimer heel belangrijk is, omdat het de patiënt informatie verschaft waarmee hij of zij nog keuzes kan maken, voor het te laat is. We moeten zoeken naar manieren om die vroegdiagnose te verbeteren en minder invasief te maken. Er zijn nu bijvoorbeeld al blood based biomarkers in ontwikkeling, waarbij de afname van een buisje bloed in de toekomst mogelijk voldoende is om een diagnose te stellen. Dat kost minder zorgcapaciteit en is ook minder belastend voor patiënten.”
Kwaliteit van leven
Tegelijkertijd kon Maas kon zich ook vinden in het idee dat we moeten leren omgaan met de ‘tragiek van het leven’, zoals Jan Kremer stelde. Opmerkelijk misschien voor de vertegenwoordiger van een geneesmiddelenfabrikant, maar Maas toonde zich er van bewust dat niet alle aandoeningen ‘oplosbaar’ zijn met medicijnen. “Er zijn middelen in ontwikkeling, maar die zullen Alzheimer niet morgen genezen,” aldus Maas. “Er zal ook niet één wonderpil komen, want net als kanker is Alzheimer een ziekte met allerlei variaties en nuances. We komen met elk onderzoek een stapje verder in die nuances, maar ik denk dat je tegelijkertijd een bijdrage moet willen leveren aan de kwaliteit van leven van Alzheimerpatiënten. Ons systeem is enigszins gebiased in de richting van ‘overleven’. Maar je wilt niet dat patiënten langer leven in een slechtere gezondheid, en in een fase die je niemand zou toewensen. Ook daarom is vroegdiagnose zo belangrijk. En dan liefst op een leeftijd dat een patiënt eventueel nog behandelbaar is met medicijnen, maar ook nog wat kan doen aan zijn of haar levensstijl.”
M-NL-00001435
