In 2021 gaan nieuwe, ingrijpende duurzaamheidsregels van start. Ook energieverslindende ziekenhuizen zullen aan deze strenge Bijna Energie Neutrale Gebouwen-eisen [BENG] moeten voldoen. Beseffen de ziekenhuisbesturen dat de in 2015 gepresenteerde voorlopige eisen nu al impact zouden moeten hebben op hun beslissingen? En is het wel haalbaar voor ziekenhuizen om te voldoen aan deze strenge eisen?
Met ingang van 2021 moeten volgens de Europese richtlijn Energieprestatie Gebouwen alle nieuwe gebouwen ‘bijna energieneutraal‘ zijn. Ziekenhuizen mogen in 2021 geen of slechts minimaal energie gebruiken. Is er toch nog energie nodig, dan moet 50 procent afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen, door op locatie duurzame energie op te wekken. Deze regels zijn slechts een opmaat naar de eisen voor 2050: dan moeten nieuwe én bestaande gebouwen gehéél energieneutraal zijn.
Energieslurpers
Een ambitieus doel en de uitdaging om aan die eisen te voldoen is enorm. Ziekenhuizen zijn immers energieslurpers. Vooral de grote hoeveelheid gebruikte ventilatielucht is daar debet aan. Anders dan bij een kantoorgebouw betekent plaatsing van zonnecellen slechts een druppel op de hete plaat. En ruimte op de campus van een ziekenhuis om alternatieve energie op te wekken met geothermie, biomassa of windmolens is schaars. Hoog tijd dus om te kijken of en wat er aan energiebesparing kan worden gedaan.
Niet realistisch en haalbaar
Royal HaskoningDHV heeft in opdracht van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een studie gedaan naar de haalbaarheid van de voorlopige BENG-eisen voor ziekenhuizen. Hierbij is ook gebruik gemaakt van resultaten uit onderzoek naar energieneutrale ziekenhuizen dat Royal HaskoningDHV en de TU/e in samenwerking met onder andere het UMC Utrecht, VUmc en Meander Medisch Centrum uitvoert [zie ook REHVA Journal 2017/05]. De conclusie? De BENG-eisen zijn nog niet realistisch en haalbaar. Ook is het energiezuiniger maken van de eigen energiecentrale niet altijd meteen mogelijk voor kleine nieuwbouw. Ziekenhuizen zetten wel geleidelijk aan energiebesparing en BENG op de agenda, zeker bij nieuwbouw. Maar echt grip op de zaak is er nog niet.
Kijk naar kantoorgebouwen
Een financiële prikkel voor energiebesparing was er nooit, omdat ziekenhuizen als grootgebruikers een laag tarief betalen. De boodschap richting ziekenhuisbesturen is: Bedenk waar je energie echt voor nodig hebt en check of die op een slimme manier wordt afgeleverd. Kijk eens naar de behaalde energiereducties in kantoorgebouwen. Neem je eigen verantwoordelijkheid en pas die mogelijkheden tot energiereductie ook in jouw ziekenhuis toe.
Challengen met de kennis van nu
Verder is het heel interessant om ontwerprichtlijnen en normen voor ziekenhuizen eens flink te challengen met de kennis van nu. Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen van temperaturen en minder bevochtigen. En is er wel altijd wetenschappelijk bewijs voor het intensief ventileren om infectiegevaar tegen te gaan? Zijn er geen betere oplossingen dan veel ventileren? Kun je processen niet anders inrichten? Er moeten toch slimme oplossingen zijn die de primaire processen (en hun randvoorwaarden) veilig verbeteren en tegelijk energie en kosten besparen.
De praktijk is anders
Een andere conclusie is, dat de gebruikte BENG-berekeningsmethodiek niet goed aansluit bij de praktijk. Binnen ‘de gezondheidsgebouwen’ scheert men bijvoorbeeld ziekenhuizen en zorgcentra over een kam, ondanks verschillend energiegebruik per m2. En regionale ziekenhuizen met veel beddenkamers hebben beslist een andere footprint dan specialistische centra met intensieve medische functies en frequent gebruikte industriële apparatuur. Ook zien ze een te hoge inschatting van warm tapwatergebruik: patiënten worden vaak gewassen in plaats van dat ze douchen. De interne warmtelast en hoeveelheid ventilatielucht van poliklinische afdelingen (die vol staan met medische apparatuur) worden juist te laag ingeschat.
Nu in actie komen!
Ziekenhuizen moeten in de energieopgave een koplopersrol durven pakken. Willen zij die BENG-eisen nog beïnvloeden en in 2050 energieneutraal zijn? Dan moeten ze nu in actie komen! En inzicht geven in waar ze nu staan en in hun mogelijkheden om energie te besparen. Samen kunnen ze onderzoeken welke patiëntveilige alternatieven er zijn om de energievretende ventilatieluchthoeveelheden omlaag te brengen.
Royal HaskoningDHV stelt in samenwerking met de TU/e een handboek samen, waarin alle kennis uit eigen onderzoeken en van betrokken internationale experts wordt geborgd. Het geeft ziekenhuizen antwoorden en richtlijnen, als zij hun gebouwen energiezuiniger willen maken.
Wim Maassen
Senior-adviseur energie en duurzaamheid – Royal HaskoningDHV
