De recordboetes die de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) aan vijf thuiszorginstellingen wegens het onderling verdelen van de markt heeft opgelegd, zijn niet rechtmatig. Dat heeft de rechtbank in Rotterdam bepaald. Volgens de rechtbank heeft de NMa te weinig rekening gehouden met sectorspecifieke omstandigheden bij het opleggen van de boetes.
Met deze omstandigheden doelt de rechtbank ondermeer op de rol van het zorgkantoor, die samenwerking lange tijd stimuleerde. Daarnaast was er sprake van wachtlijsten. Met het oog hierop werden aanbieders vanuit hun zorgplicht geacht de regionale capaciteit zo efficiënt mogelijk te benutten, wat voor velen aanleiding was om samenwerkingsafspraken te maken.
Hoge boetes
De NMa oordeelde in 2008 niettemin dat de vijf aanbieders hiermee de mededingingswet overtraden. Om die reden legde de kartelwaakhond in september 2010 hoge boetes op, die varieerden van vier ton tot vier miljoen euro, samen goed voor meer dan 14 miljoen euro. De Carinova Leiboom Groep kreeg een boete van 4,3 miljoen euro, Viva! Zorg een boete van 4 miljoen euro. Andere aanbieders die boetes kregen zijn de Carint-Reggeland Groep, Thuiszorg Zuid-West Friesland, Thuiszorg De Friese Wouden, Hilverzorg, de Vivium Zorggroep en Zorgbalans.
Bezwaar
Ettelijke zorginstellingen tekenden bij de bezwaarcommissie protest aan tegen de boetes. Hoewel ze van de bezwaarcommissie gelijk kregen, handhaafde de NMa de boetes. In een reactie hierop gingen de instellingen in beroep bij de rechter. Deze heeft nu dit beroep gegrond verklaard en het besluit van de NMa om het bezwaarschrift af te wijzen vernietigd. Volgens de rechtbank in Rotterdam heeft de NMa onvoldoende aangetoond dat er sprake is van daadwerkelijke concurrentie in de thuiszorg. De NMa had hier meer onderzoek naar moeten doen. Zolang niet is aangetoond dat er daadwerkelijk sprake is van een markt met concurrentie, kan er evenmin sprake zijn van concurrentiebeperking. Dit betekent dat de NMa zich opnieuw moet buigen over de zaak. De betrokken instellingen verwachten dat de NMa met het oordeel van de bezwaarcommissie en de gerechtelijke uitspraak in het achterhoofd tot een ander oordeel zal komen dan in 2008.
Geen business as usual
Branchevereniging ActiZ voelt zich door de uitspraak van de rechtbank gesterkt in de opvatting dat de zorgsector geen “business as usual” is. Dit was de conclusie van een eigen onderzoek naar concurrentie op de thuiszorgmarkt dat het TILEC (Tilburg Law en Economics Center) in opdracht van ActiZ in 2010 uitvoerde. De context van de zorg is anders dan bij “normale markten”, aldus ActiZ. Dit betekent ondermeer dat samenwerkingsafspraken volgens ActiZ soms nodig kunnen zijn om goed op elkaar afgestemde zorg te leveren, of om de continuïteit van zorgverlening te garanderen.
Separaat
De uitspraak van de rechtbank in Rotterdam en de uitleg van ActiZ laten onverlet dat de NMa de boete tegen de overige aanbieders, waaronder Carinova en Carint, handhaaft. De uitspraak van de rechtbank in Rotterdam beperkt zich tot Viva! en Zorgbalans in het werkgebied rond het Noordzeekanaal alsmede Vivium en Hilverzorg in ’t Gooi. De andere beboete aanbieders volgen een separate bezwaarprocedure, waarin de rechter nog geen uitspraak heeft gedaan.
