Het aantal overdoses met de verslavende, morfine-achtige pijnstiller oxycodon is de laatste jaren sterk gestegen. In 2017 ging het om 280 mogelijke vergiftigingen met oxycodon, 6,5 maal zoveel als in 2008. Deze stijging zet onverminderd door: in de eerste helft van 2018 werden al 215 overdoseringen gemeld.
Dit blijkt uit cijfers van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC).
Het aantal gebruikers van opioïden is in de afgelopen jaren ook sterk gestegen. Dit geldt met name voor het gebruik van oxycodon: het aantal gebruikers hiervan steeg van ruim 75 duizend in 2007 tot bijna 372 duizend in 2016. Patiënten kunnen na een overdosis oxycodon in coma raken of met ademhalingsproblemen in het ziekenhuis belanden. Het NVIC noemt de cijfers zorgwekkend, ook omdat het aantal overdoses harder stijgt dan het aantal gebruikers.
Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) bevestigt in antwoord op Kamervragen van D66-Kamerlid Pia Dijkstra dat het gebruik van opioïden hard groeit. Dijkstra had de vragen gesteld naar aanleiding van eerdere berichtgeving in de Volkskrant dat het aantal gebruikers van oxycodon in zes jaar tijd is verdrievoudigd tot inmiddels 439 duizend per jaar. Onder voorschrijvers van de middelen wordt al langer discussie gevoerd over het toegenomen gebruik, benadrukt de minister. “Het is goed dat de risico’s van het gebruik van opioïden bij het grote publiek onder de aandacht komen”, aldus Bruins.
De toename van het aantal oxycodongebruikers komt vooral doordat het middel vaker wordt voorgeschreven bij zogeheten goedaardige pijn, bijvoorbeeld na botbreuken. Een mogelijke verklaring daarvoor is volgens artsen en andere deskundigen dat ziekenhuizen in het Kwaliteitsvenster sinds 2014 worden beoordeeld op ‘pijnbeleving’: hoe minder pijn patiënten ervaren, hoe beter het ziekenhuis scoort. Volgens Bruins is van een dergelijke prikkel echter geen sprake. “De score geeft aan of ziekenhuizen een pijnmeting uitvoeren. Welke pijnstillers worden voorgeschreven is een andere kwestie, evenals welke pijnscore gemiddeld wordt gemeten.”
Verslaving
Het is onbekend hoeveel gebruikers van oxycodon in Nederland verslaafd zijn aan het middel, omdat patiënten zich niet of nauwelijks bij gespecialiseerde verslavingsinstellingen melden. Volgens het Trimbos-instituut geldt echter in het algemeen dat van de mensen die zelfstandig middelen met een verslavingsrisico gaan gebruiken, daarvan 10 tot 20 procent in de problemen kan komen. Het gaat hierbij om het gebruik van middelen buiten de bescherming van de medische context.
Bij kortdurend gebruik van zware pijnmedicatie zoals oxycodon, bijvoorbeeld in de eerste dagen na een operatie, is de kans op verslaving klein, benadrukt Bruins. Maar bij langer of ander gebruik van opiaten bestaat het risico op verslaving volgens de minister wel degelijk. Zorgverleners hebben de verantwoordelijkheid om patiënten daarop te wijzen, aldus de minister.
Ook wijst de minister erop dat het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) de richtlijnen voor de behandeling van pijnbestrijding met opioïden dit voorjaar heeft aangepast, met nieuwe aanbevelingen om onnodig gebruik van opioïden te voorkomen. De aanbevelingen over zware pijnstillers zijn aangescherpt om te helpen voorkomen dat patiënten door gewenning en afhankelijkheid overmatig gaan gebruiken. Er is hierbij aandacht voor het restrictief en zo kortdurend mogelijk voorschrijven van opiaten, schrijft de minister. Bruins acht het verder van belang om de ontwikkelingen met betrekking tot gebruik van opioïden te blijven monitoren.
Paracetamol
Het NVIC krijgt elk jaar meer meldingen over vergiftigingen met pijnstillers, zo blijkt uit het jaaroverzicht van het centrum. Al jaren is paracetamol het geneesmiddel waarover het NVIC het meest geraadpleegd wordt en ieder jaar neemt het aantal vragen hierover met een paar procent toe. In 2017 resulteerde dit in ruim 2.600 consulten over paracetamol. Dezelfde toename wordt gezien bij de ontstekingsremmende pijnstillers, waarbij in 2017 1.100 meldingen over ibuprofen gingen.
Het NVIC ziet ook een toename in overdoseringen met de opioïde pijnstiller fentanyl: 33 meldingen in 2017 ten opzichte van 18 in 2015. Ondanks signalen van een toegenomen beschikbaarheid van fentanyl op de Europese illegale drugsmarkt, lijkt misbruik van fentanyl in Nederland slechts op zeer beperkte schaal plaats te vinden. (Skipr/ANP)
